Επισκόπηση του Προγράμματος

Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η ανάπτυξη ενός Πρωτοκόλλου καλών πρακτικών με τις απαραίτητες προβλέψεις, διαδικασίες, απαιτήσεις και συστάσεις των συστημάτων διαχείρισης ΥΑΠΕ για όλους τους εμπλεκόμενους στη διαχείριση χημικών κινδύνων που σχετίζονται με την τροφοδοσία και διακίνηση καυσίμων, πετροχημικών και άλλων επικίνδυνων ουσιών στην Ελλάδα. Απώτερος στόχος  είναι η υποστήριξη της εφαρμογής των Κανονισμών ΥΑΠΕ και REACHγια τη μείωση των επιπτώσεων στον άνθρωπο και το περιβάλλον από εκπομπές και ατυχήματα επικίνδυνων ουσιών. Για το σκοπό αυτό προσδιορίζεται το πλαίσιο Ανάλυσης του Κύκλου Ζωής (ΑΚΖ) για τα στάδια της διακίνησης, μεταφοράς και φορτοεκφόρτωσης των επικίνδυνων χημικών λαμβάνοντας υπόψη την πιθανότητα διαρροής στο έδαφος ή το νερό.

 Στο πρόγραμμα γίνεται αναγνώριση και καταγραφή της υφιστάμενης νομοθεσίας  και των βιομηχανικών πρακτικών. Εξετάζονται όλα τα στάδια μεταφοράς των επικίνδυνων προϊόντων, χρησιμοποιώντας την μεθοδολογία ΑΚΖ με βάση τα αποτελέσματα εφαρμογής ΑΚΖ σε άλλα προϊόντα. Με την εφαρμογή της ΑΚΖ στα βασικά στάδια μεταφοράς, προσδιορίζονται συγκεκριμένοι συντελεστές και χαρακτηριστικά που αφορούν το κάθε στάδιο (φορτοεκφόρτωση, προσωρινή αποθήκευση, μεταφορά και διαχείριση) και οι επιπτώσεις στο περιβάλλον και τη δημόσια υγεία και ασφάλεια. Με βάση τα παραπάνω αναπτύσσονται προδιαγραφές και συστάσεις, οι οποίες αποτελούν κατευθυντήριες γραμμές για τη βελτίωση των υφιστάμενων πρακτικών και διαδικασιών.

 Για την ανάπτυξη του Πρωτοκόλλου, μεγάλη έμφαση δίνεται στον ορισμό των «Αυστηρά Ελεγχόμενων Συνθηκών» (StrictlyControlledConditions, SCC) για τον ασφαλή χειρισμό  καυσίμων και άλλων επικίνδυνων για το περιβάλλον χημικών ουσιών. Όλες οι δράσεις του προγράμματος αναπτύσσονται σύμφωνα με τους σχετικούς Ευρωπαϊκούς Κανονισμούς (REACH, CLP, ADR, κλπ.). Το Πρωτόκολλο θα περιλαμβάνει όλα τα στάδια του κύκλου διακίνησης και μεταφοράς επικίνδυνων ουσιών με διαφορετικά μέσα (οδική, σιδηροδρομική, θαλάσσια μεταφορά, αγωγοί) και θα διαχωριστεί με βάση τα αναγνωρισμένα στάδια του ΚΖ για επιλεγμένες κλάσεις και/ ή αντιπροσωπευτικές επικίνδυνες ουσίες. Συγκεκριμένα το Πρωτόκολλο θα περιλαμβάνει:

• Πληροφορίες και μέτρα (τεχνικά, οργανωτικά, διαχειριστικά) για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη και χρήστες όπως και αποτελέσματα εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
• Ενέργειες αντιμετώπισης πιθανών καταστάσεων έκτακτης ανάγκης για επιλεγμένες κλάσεις κινδύνου και εμπλεκόμενους φορείς.

Στο πρόγραμμα έχουν αναγνωριστεί οι παρακάτω θεματικές περιοχές προτεραιότητας:

• Ευρωπαϊκές νομοθετικές απαιτήσεις σε θέματα Υγιεινής, Ασφάλειας και Περιβάλλοντος (ΥΑΠΕ).
• Καθοδήγηση και τεχνική υποστήριξη στον Κανονισμό  REACH.
• Εκπαίδευση και διάχυση πληροφορίας σε θέματα ΥΑΠΕ, για την πρόληψη των εκπομπών και  των ατυχημάτων που σχετίζονται με επικίνδυνες ουσίες.

 Οι κύριοι στόχοι του προγράμματος, μέσω της ανάπτυξης του Πρωτοκόλλου καλών πρακτικών, είναι:

•  Η αναγνώριση των προτύπων και η ενημέρωση όλων των εμπλεκόμενων και του ευρύτερου κοινού σχετικά με τους κινδύνους Υγιεινής, Ασφάλειας και Περιβάλλοντος (ΥΑΠΕ) κατά την τροφοδοσία και διακίνηση  καυσίμων, πετροχημικών και άλλων επικίνδυνων ουσιών στην Ελλάδα,
• Η παροχή ενός Πρωτοκόλλου βέλτιστων κοινών πρακτικών, ελέγχου και εκπαίδευσης για όλους τους εμπλεκόμενους που διαχειρίζονται επικίνδυνες ουσίες με σκοπό την πρόληψη βιομηχανικών και εργατικών ατυχημάτων και τη μείωση των επιπτώσεων στον άνθρωπο και το περιβάλλον.
• Η υποστήριξη της εφαρμογής του Κανονισμού REACH μέσω της δημιουργίας γενικευμένων Δελτίων Δεδομένων Ασφάλειας – GeneralizedSafetyDataSheets, GenSDS (ομαδοποίηση ουσιών βάσει κοινών ή όμοιων ΥΑΠΕ παραμέτρων: συμμετοχή σε κοινά ατυχηματικά γεγονότα π.χ. φωτιές, εκρήξεις, τοξικά νέφη, κλπ., κοινές ενέργειες αντιμετώπισης έκτακτης ανάγκης, κοινές προβλέψεις ΥΑΠΕ και διαχείριση κοινών θεμάτων στο σύστημα διαχείρισης επικινδυνότητας).
• Η άμεση καθοδήγηση και εκπαίδευση όλων των εμπλεκόμενων στην Ελλάδα και την Κύπρο και  η μετάδοση τεχνογνωσίας από μεγαλύτερες εταιρείες σε ΜΜΕ της Ελλάδας με εναρμονισμένες με την Ευρώπη οδηγίες και παραδείγματα καλών πρακτικών.
• Ο ασφαλέστερος χειρισμός επικίνδυνων χημικών ουσιών από τους εργαζόμενους και το ευρύτερο κοινό με άξονα τις απαιτήσεις REACH.
• Η προώθηση της προστασίας του περιβάλλοντος και της υγείας μέσω της διάχυσης αξιόπιστης πληροφορίας και δεδομένων.
• Η υποστήριξη στην εφαρμογή των απαιτήσεων της νομοθεσίας μέσω της χρήσης ηλεκτρονικών εργαλείων.

Ο απώτερος στόχος του προγράμματος είναι να ενισχυθεί η κατανόηση των βασικών αρχών και διατάξεων του Κανονισμού REACHόπως και των Κανονισμών και Πολιτικών για την προστασία του περιβάλλοντος από όλους τους εμπλεκόμενους με σκοπό τη βελτίωση των συνθηκών διαχείρισης χημικών προϊόντων, τη μείωση των εκπομπών και ατυχηματικών διαρροών, την πρόληψη των επιπτώσεων και τη διαχείριση των κινδύνων ΥΑΠΕ.

Το πρόγραμμα περιλαμβάνει οκτώ (8) κύριες δράσεις:

1.        Διαχείριση και παρακολούθηση του προγράμματος

2.       Καταγραφή και Εκτίμηση υφιστάμενης κατάστασης

3.       Πλαίσιο REACH σε παραμέτρους ΥΑΠΕ: SDS & μετρήσεις πεδίου

4.       Ανάπτυξη πλαισίου ΑΚΖ (LCA) & εφαρμογές (case studies)

5.       Αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των αναλύσεων LCAκαι REACH

6.       Ανάπτυξη και Επικύρωση καινοτόμου Πρωτοκόλλου καλών πρακτικών

7.       Κέντρο Πληροφοριών Επικίνδυνων Χημικών: λειτουργικές απαιτήσεις και εργαλεία

8.       Δραστηριότητες διάχυσης και εκπαίδευσης

 Το πρόγραμμα υλοποιείται και παρακολουθείται (Δράση 1) βάσει ενός καθορισμένου σχεδίου διαχείρισης, στο οποίο περιλαμβάνονται δείκτες προόδου και καθορισμένα χρονοδιαγράμματα.

 Οι προπαρασκευαστικές δράσεις του προγράμματος περιλαμβάνουν την καταγραφή και αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης (Δράση 2):

• Αναγνώριση των πιθανών χρηστών των επιλεγμένων Επικίνδυνων Χημικών Ουσιών (SelectedDangerousSubstances, SelDS) του προγράμματος (βιομηχανίες, ΜΜΕ, μεταφορείς επικίνδυνων εμπορευμάτων, εταιρείες αποθήκευσης-διακίνησης πετρελαιοειδών και άλλων χημικών, πρατήρια καυσίμων, σταθμοί ανεφοδιασμού, διανομείς πετρελαιοειδών, εργαζόμενοι, άλλοι πιθανοί χρήστες-πολίτες, κλπ.).
• Αναγνώριση της Ευρωπαϊκής και εθνικής νομοθεσίας και προτύπων σχετικά με τις απαιτήσεις των χρηστών και την εφαρμογή των σχετικών Κανονισμών (REACH, CLP, ADR, IMDG, SEVEZO, κλπ.) αναφορικά στη μεταφορά και φορτοεκφόρτωση επικίνδυνων χημικών με διαφορετικά μέσα (οδική, σιδηροδρομική, θαλάσσια μεταφορά και  αγωγοί).
• Ανάλυση και καθορισμός κρίσιμης πληροφορίας για τις Αυστηρά Ελεγχόμενες Συνθήκες  (Strictly Controlled Conditions, SCC).
• Αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης σε εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο αναφορικά στον κύκλο μεταφοράς και διαχείρισης επικίνδυνων πετροχημικών και αναγνώριση όλων των μέσων και λειτουργιών σε όλα τα στάδια μεταφοράς καυσίμων και πετρελαιοειδών σε εθνικό επίπεδο.
• Μέθοδοι ανίχνευσης εκπομπών και διαρροών επικίνδυνων χημικών στον αέρα, το νερό και το έδαφος. Ανασκόπηση βιομηχανικών πρακτικών και βέλτιστων διαθέσιμων τεχνικών για την παρακολούθηση και ποσοτικοποίηση εκπομπών στο περιβάλλον.
• Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές και Σχεδιασμός Έκτακτης Ανάγκης για την ελαχιστοποίηση της περιβαλλοντικής ζημιάς. Ανασκόπηση πρακτικών και προτύπων για τη μεταφορά πετροχημικών με έμφαση στο ενδεχόμενο περιβαλλοντικής ζημιάς.

Οι δράσεις που σχετίζονται με το πλαίσιο  REACH, τις παραμέτρους ΥΑΠΕ στα Δελτία Δεδομένων Ασφάλειας και τις επιτόπιες μετρήσεις (Δράση 3) περιλαμβάνουν τις κάτωθι:

• Δημιουργία Δελτίων Δεδομένων Ασφάλειας (SDS) ανά κλάση (κατηγορία) ουσιών με κοινές και ειδικές παραμέτρους περιβάλλοντος και υγείας για επιλεγμένες ουσίες (π.χ. LPG, υγρά καύσιμα, κλπ.). Ανάπτυξη τράπεζας πληροφοριών SDS και μηχανής αναζήτησης για επιλεγμένες επικίνδυνες ουσίες (Selected Dangerous Substances, SelDS).
• Μετρήσεις και εργαστηριακές αναλύσεις εκπομπών και διαρροών στην ατμόσφαιρα, το έδαφος και το νερό. Σε αυτή την υπό-δράση πραγματοποιούνται αναλυτικές δειγματοληψίες και μετρήσεις για τον προσδιορισμό τυχόν συγκεντρώσεων Επικίνδυνων Χημικών Ουσιών (ΕΧΟ) στο νερό και το έδαφος, όπως και εκπομπών στον αέρα σε σημεία φορτοεκφόρτωσης και μεταφοράς ουσιών και περιοχές υψηλής συχνότητας στην Ελλάδα (λιμάνια, βιομηχανικές εγκαταστάσεις, πρατήρια καυσίμων, κλπ.).
• Αξιολόγηση της ανάλυσης δειγμάτων με βάση τα αντίστοιχα πρότυπα και τις νομοθετικές  απαιτήσεις.

 Η Δράση 4 περιλαμβάνει την ανάπτυξη του πλαισίου Ανάλυσης Κύκλου Ζωής (ΑΚΖ) για όλα τα στάδια του κύκλου μεταφοράς, διακίνησης και φορτοεκφόρτωσης καυσίμων και άλλων επικίνδυνων ουσιών που χρησιμοποιούνται ευρέως στην Ελλάδα και την εφαρμογή σε μελέτες περιπτώσεων ΑΚΖ. Η Δράση αυτή περιλαμβάνει τις ακόλουθες υπό-δράσεις:

• Προσδιορισμός του πλαισίου ΑΚΖ (LCA) βασισμένου στην ταξινόμηση των Επικίνδυνων Χημικών σε συμφωνία με τις UNRTDG κλάσεις κινδύνου. Προσδιορισμός των εισροών-εκροών,  ενεργειακών συντελεστών και των ορίων των συστημάτων στις φάσεις μεταφοράς, διακίνησης και φόρτωσης/ εκφόρτωσης των Επικίνδυνων Χημικών λαμβάνοντας υπόψη την πιθανότητα διαρροής στο έδαφος ή το νερό.
• Ανάπτυξη μοντέλων ΑΚΖ μέσω λογισμικού με βάση τα αποτελέσματα παρελθόντων εφαρμογών ΑΚΖ.
• Ανάπτυξη των Καταλόγων Απογραφής ΑΚΖ (LCI) για τις μελέτες περιπτώσεων βάσει των αναγνωρισμένων κατηγοριών επικίνδυνων ουσιών στην Ελλάδα.

 Η Δράση 5 (Αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των αναλύσεων ΑΚΖ και REACH) περιλαμβάνει την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των Δράσεων 3 και 4. Η αξιολόγηση αυτή στοχεύει στην ολοκλήρωση όλων των κρίσιμων σημείων και την προετοιμασία κατευθυντήριων γραμμών για ενσωμάτωση στο Πρωτόκολλο. Η Δράση 5 περιλαμβάνει τις ακόλουθες υπό-δράσεις:

•  Αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των αποτελεσμάτων Καταλόγων Απογραφής ΑΚΖ και της ανάλυσης REACH στις υπό-μελέτη επιλεγμένες κλάσεις επικίνδυνων ουσιών. Συστάσεις και ανάπτυξη προδιαγραφών για τη βελτιστοποίηση του συστήματος.
• Προετοιμασία κατευθυντήριων γραμμών για ενσωμάτωση στο Πρωτόκολλο.

 Στη Δράση 6, αξιοποιούνται τα αποτελέσματα όλων των προηγούμενων δράσεων για την ανάπτυξη ενός Πρωτοκόλλου καλών πρακτικών, το οποίο θα περιλαμβάνει τα  θεμελιώδη στοιχεία των Συστημάτων Διαχείρισης Ασφάλειας (SMS) της Oδηγίας SEVESO II, συμπεριλαμβανομένων των σχετικών διατάξεων για την αναγνώριση και την αξιολόγηση εκπομπών και ατυχημάτων, σχεδιασμού έκτακτης ανάγκης, παρακολούθησης επιδόσεων και ελέγχου. Το  Πρωτόκολλο θα περιλαμβάνει  μεθοδολογίες εκτίμησης επικινδυνότητας και κρίσιμες διαδικασίες, όπως : αναγνώρισης του κρίσιμου για την ασφάλεια εξοπλισμού, αντιμετώπισης έκτακτων καταστάσεων, παρακολούθησης και ανίχνευσης διαρροών, ελαχιστοποίησης εκπομπών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων, κλπ. Επιπλέον θα πραγματοποιηθεί ανάλυση  απαιτήσεων και θεμάτων ΥΑΠΕ που περιλαμβάνονται στα Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ΣΠΔ) και τα Συστήματα Διαχείρισης Υγιεινής και Ασφάλειας (ΣΔΥΑ).

 Τέλος, η δομή και τα περιεχόμενα του Πρωτοκόλλου θα βελτιστοποιηθούν με βάση τις απαιτήσεις των ομάδων-στόχων και θα επικυρωθεί σε χρήστες-κλειδιά (βιομηχανία και αγορά των εταίρων).

 Οι  Δράσεις 7 και 8 περιλαμβάνουν αντίστοιχα την ανάπτυξη ενός Κέντρου Πληροφοριών Επικίνδυνων Χημικών με λειτουργικά εργαλεία και δράσεις διάχυσης των αποτελεσμάτων του έργου.

 Τα λειτουργικά εργαλεία της Δράσης 7 περιλαμβάνουν:

•  Ανάπτυξη εργαλείου στο περιβάλλον του διαδικτύου για τον προσδιορισμό των νομοθετικών απαιτήσεων των χρηστών (REACH, CLP, SEVEZO, ADR, κλπ.).
• Ανάπτυξη ενός συστήματος ανταλλαγής γνώσεων και ανοιχτού δικτύου σε Ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο (e-forum).
• Προδιαγραφές των προτεινόμενων λειτουργικών εργαλείων ενός Κέντρου Πληροφόρησης Επικίνδυνων Χημικών.

 Οι δραστηριότητες διάχυσης και εκπαίδευσης του προγράμματος (Δράση 8) είναι:

•  Σχεδιασμός, υλοποίηση και επικαιροποίηση ιστοσελίδας για την προώθηση του Πρωτοκόλλου καλών πρακτικών, των παραδοτέων και αποτελεσμάτων του προγράμματος.
• Πιλοτική εφαρμογή helpdesk για τα εγγεγραμμένα μέλη με τις υπηρεσίες: (1) Βρείτε τη νομοθεσία σχετικά με τη βιομηχανία σας, (2) E-forum.
• Διάχυση της κρίσιμης πληροφορίας ΥΑΠΕ που αποκτήθηκε από την πρόοδο των δράσεων.
• Ενέργειες ενημέρωσης και προώθησης της γνώσης, εθνικά workshops, δημοσιεύσεις σε ειδικές εκδόσεις, διεθνή περιοδικά, συμμετοχή σε εθνικά και διεθνή συνέδρια, έντυπα και φυλλάδια, εκπαιδευτικά σεμινάρια και μαθήματα εξ’ αποστάσεως εκπαίδευσης (e-learning).

Οι παραπάνω δράσεις μεταξύ άλλων αναμένονται να έχουν τα κάτωθι οφέλη:

• Κατανόηση των κινδύνων ΥΑΠΕ κατά τη τροφοδοσία και διακίνηση καυσίμων, πετροχημικών και άλλων επικίνδυνων ουσιών,
• Εκπαίδευση για την πρόληψη ατυχημάτων (βιομηχανικών, εργατικών, περιβαλλοντικών) και την ελαχιστοποίηση επιπτώσεων,
• Μετάδοση τεχνογνωσίας από μεγαλύτερες εταιρίες σε ΜΜΕ της Ελλάδας και Κύπρου με συγκεκριμένες οδηγίες,
• Υποστήριξη της εφαρμογής νομοθετικού πλαισίου για τη διακίνηση και διαχείριση χημικών και εφαρμογή των Κανονισμών REACH και CLP, με χρήση διαδικτύου και διάδοση της χρήσης των Δελτίων Δεδομένων Ασφάλειας (Safety Data Sheets),
• Ασφαλέστερος  χειρισμός χημικών με άξονα τις απαιτήσεις REACH.